Tegen iemand die langdurig werkeloos is, wordt al snel gezegd; “die wil niet werken of die is te lui om te werken”. Ook wordt er snel met de vinger gewezen naar mensen die met schulden te kampen hebben en wordt er gezegd; “je hebt het zelf veroorzaakt, kom er dan ook maar zelf uit!” Zou het werkelijk zo simpel zijn of zou er een diepgaande structuur achter schuilen. Ik merk om me heen dat dit aspect nog niet ver is ontwikkeld in de samenleving om deze mensen bij te staan en ze uit een diep dal te trekken. Aangeleerde hulpeloosheid is het gevolg van een strijd van keer op keer proberen om een situatie te veranderden zonder enig succes waarbij op een gegeven moment het bijltje erbij neer wordt gelegd.
Niet ieder mens reageert met passiviteit en depressie als gevolg van hulpeloosheid. Dit is onder andere afhankelijk van de attributie, dat wil zeggen waar iemand de oorzaak van zijn lijden zoekt, in zichzelf of buiten zichzelf. In onderstaande video is te zien hoe aangeleerde hulpeloosheid ingezet wordt bij een olifant.
In de praktijk komt aangeleerde hulpeloosheid op verschillende vlakken voor, denk bijvoorbeeld aan mensen die gepest worden, ze laten op den duur veel over zich heenkomen en reageren niet eens meer op pesterig gedrag ze incasseren alleen nog maar. Ook zijn er mensen die meerdere keren onsuccesvol een poging hebben ondernomen om te stoppen met roken die hoor je dan zeggen: “ik probeer het niet eens meer” in plaats van bijvoorbeeld “laat ik eens een andere manier proberen waar ik nog niet aan heb gedacht”. Dit laatste is wat mensen in tegenstelling tot de meeste dieren kunnen doen om alsnog uit een vervelende situatie te kunnen komen. Mensen zijn in staat om de manier waarop we tegen problemen aan kijken te veranderen door bijvoorbeeld inzicht te krijgen in eigen gedachte stromen, en de manier waarop er met problemen aangekeken wordt. Mensen hebben dan vaak niet meer de energie om door te gaan en zien geen enkele uitweg meer waarna ze het op gaan geven.
Vaak is er veel onbegrip vooral voor mensen die voor het eerst te horen krijgen welke problemen er bij iemand spelen. Ze zijn zich niet bewust van de voorgeschiedenis die iemand al doorlopen heeft, en wat er allemaal al is ondernomen om een probleem op te lossen. Meestal is er geen energie meer over of hebben ze zichzelf te sterk overtuigt geen invloed te hebben op de situatie, aangeleerde hulpeloosheid dus. Aangeleerde hulpeloosheid is zowel een oorzaak als gevolg van het psychische welbevinden waarbij een empathische opstelling en helpende hand zeer wenselijk is.
