In de mainstream media of in de politiek komt het regelmatig voor dat informatie weg wordt gelaten en juist die argumenten uit te lichten die een bepaalde overtuiging bekrachtigt of bevestigd. Dit fenomeen staat bekend als bevestigingsvooroordeel of bevestigingsbias. Mensen hebben de neiging om aandacht te besteden aan informatie die hun bestaande overtuiging bevestigd, terwijl ze informatie die een bepaalde overtuiging tegenspreekt negeren of verwerpen. Een goed voorbeeld is de discussie over de maanlanding die ik met veel bewondering heb gevolgd waarin aanhangers en tegenhangers elkaar als het ware bekogelen met allerlei uiteenlopende argumenten, overtuigingen en theorieën. Ik vind het fascinerend om te zien hoe creatief het brein omgaat met het behalen van gelijk in dergelijke discussies.

Zonder in verdere detail te raken neem ik een voorbeeld uit deze discussie. Er wordt beweerd dat de bekende foto van een voetstam van Neil Armstrong op de maan fake is, omdat het pak wat hij aanhad gladde voetzolen bevat.

Er zijn talloze argumenten over en weer waarvan het ene argument sterk en de andere zwak, al lijkt de waarheid in het midden in deze eindeloze discussie stuitte ik op het volgende aangaande dit voorbeeld wat duidelijk aangeeft hoe er informatie over het hoofd gezien wordt bewust al dan niet onbewust.

Natuurlijk zijn er argumenten genoeg en bewijs genoeg dat er in werkelijkheid geen maanlanding heeft plaatsgevonden op de maan door mensen en andersom is dat zeker ook het geval. Deze discussie is dan ook eindeloos en geeft aan hoe er van beide kanten geschoten wordt met allerlei overtuigingen en argumenten om het gelijk te bekrachtigen.

Laten we een ander voorbeeld geven aan de hand van een fictieve casus:

Stel je voor dat Anna sterk gelooft in het belang van regelmatige lichaamsbeweging voor een goede gezondheid. Ze heeft altijd regelmatig gesport en heeft dit als een integraal onderdeel van haar levensstijl beschouwd. Op een dag leest ze een artikel dat de voordelen van regelmatige lichaamsbeweging benadrukt en ze neemt dit direct aan als waarheid. Vervolgens hoort ze echter van een vriendin over een onderzoek dat aantoont dat bepaalde vormen van lichaamsbeweging meer schade kunnen aanrichten dan goed doen voor bepaalde groepen mensen. Anna heeft echter geen interesse om dit dieper te onderzoeken en blijft vasthouden aan haar overtuiging dat lichaamsbeweging altijd gunstig is, omdat het haar bestaande overtuiging bevestigt.

In dit voorbeeld laat Anna’s reactie het bevestigingsvooroordeel zien, doordat ze selectief aandacht besteedt aan informatie die haar bestaande overtuiging ondersteunt (voordelen van lichaamsbeweging) en de informatie die haar overtuiging tegenspreekt (mogelijke schadelijke effecten) negeert.

Het is belangrijk om ons bewust te zijn van dit fenomeen, aangezien het onze objectiviteit, besluitvormingsprocessen en vermogen om open te staan voor nieuwe informatie kan beïnvloeden. Het aanmoedigen van kritisch denken, zelfreflectie en het actief zoeken naar informatie die onze overtuigingen kan uitdagen, kan helpen om de impact van bevestigingsbias te verminderen.

Mensen misleiden zonder dat je liegt kan door informatie weg te laten waardoor een bepaald verhaal een geheel ander uiterlijk krijgt. Wat je zegt of wat een ander zegt kan helemaal kloppen, maar toch misleidend zijn. In deze gevallen wordt er heel bewust informatie weg gelaten en uitgelicht wat van belang is de ander te overtuigen of op het verkeerde been te zetten. Ook wordt deze methode ingezet om een bepaald onderwerp te ontkrachten of minder sterk te maken.

Stel je een bedrijf voor dat een nieuw product op de markt brengt, bijvoorbeeld een gezondheidsdrankje. Het bedrijf wil het drankje promoten als een wondermiddel dat verschillende gezondheidsvoordelen biedt. Om dit beeld te creëren, besluit het marketingteam selectief informatie te presenteren en bepaalde details weg te laten die de volledige context zouden geven.

Het team benadrukt bijvoorbeeld de aanwezigheid van bepaalde vitamines en antioxidanten in het drankje, en publiceert positieve getuigenissen van personen die beweren verbeteringen in hun gezondheid te hebben ervaren na het consumeren van het product. Echter, ze laten achterwege dat sommige van deze getuigenissen mogelijk subjectief zijn en niet wetenschappelijk zijn geverifieerd. Bovendien verwaarlozen ze om te wijzen op mogelijke bijwerkingen of contra-indicaties voor bepaalde groepen mensen.

Door deze selectieve presentatie van de informatie wordt een eenzijdig en mogelijk misleidend beeld gecreëerd van het gezondheidsdrankje, waardoor consumenten mogelijk worden misleid over de werkelijke effecten en mogelijke risico’s van het product. Dit illustreert hoe het bewust weglaten van bepaalde details een vertekend beeld kan creëren en mensen kan misleiden zonder dat er daadwerkelijk wordt gelogen.

Deze vorm van misleiding benadrukt het belang van kritisch denken en het actief zoeken naar volledige en onpartijdige informatie voordat men conclusies trekt of beslissingen neemt.

Weet je passende en goede voorbeelden uit de praktijk die een aanvulling kunnen zijn voor dit thema, deel het dan in de reacties onder dit artikel.